Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) to grupa schorzeń obejmujących zmiany zapalne w obrębie układu pokarmowego, a zwłaszcza jelita. Jelito stanowi część organizmu, w której zachodzi trawienie pokarmu oraz wchłanianie substancji odżywczych i wody, a w końcowym procesie wydalanie produktów przemiany materii (znanych pod nazwą kału lub stolca).
Niekiedy NZJ myli się z zespołem jelita drażliwego. Pomimo iż objawy w postaci biegunki i zaparcia są podobne, inne są przyczyny obu schorzeń. Zespół jelita drażliwego to zaburzenie czynnościowe, co oznacza, że budowa układu pokarmowego jest prawidłowa, natomiast nie zawsze prawidłowa jest jego czynność. NZJ to schorzenie przewlekłe (długotrwałe), które prowadzi do stanu zapalnego, a niekiedy do uszkodzenia struktury jelit.
Istnieją dwa główne rodzaje NZJ:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego – choroba występująca najczęściej w odbytnicy. Do jej objawów należą krwawienia i zakażenia. WZJG z większą częstotliwością występuje u osób cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crohna.
- choroba Leśniowskiego-Crohna – przewlekłe nieswoiste zapalenie jelit, występujące najczęściej u młodych kobiet w wieku 15-30 lat, aczkolwiek objawy dotykaj również osoby starsze (60-80 lat) i dzieci. Choroba obejmuje odcinki układu pokarmowego – od jamy ustnej po odbytnicę. Charakteryzuje się powstaniem stanu zapalnego, czego następstwem jest utrudnione przechodzenie treści pokarmowej.
Oba schorzenia dotyczą różnych odcinków układu pokarmowego, a ich objawy są nieco inne. Poniżej zamieszczono krótki przegląd informacji:
| Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) | Choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) | |
| Odcinek zajętego jelita | Wrzodziejące zapalenie jelita grubego zawsze występuje w obrębie odbytnicy i jelita grubego. | Choroba może występować w obrębie całego układu pokarmowego – od jamy ustnej po odbytnicę. |
| Charakterystyka | Zajęte odcinki jelita tworzą jednolity ciąg zmian chorobowych bez oddzielających je zdrowych fragmentów. | Zajęte odcinki jelita występują na przemian ze zdrowymi fragmentami („zmiany skaczące”). |
| Zmiany zapalne dotyczą wyłącznie śluzówki (błony śluzowej) jelita. | Zmiany zapalne obejmują całą ścianę jelita. | |
| W rzadkich przypadkach powstają przetoki. | W przebiegu schorzenia często powstają przetoki. | |
| Wrzodziejące zapalenie jelita grubego zwykle zaczyna się rozwijać przed 30. rokiem życia, jednak może wystąpić w każdym wieku, a u niektórych osób może nie rozwinąć się nawet powyżej 50 lub 60 roku życia. | Choroba występuje w każdym wieku, jednak zwykle zaczyna się rozwijać u młodych osób. W większości przypadków chorobę Leśniowskiego-Crohna rozpoznaje się u pacjentów poniżej 30 lat. | |
| Objawy | Bardzo często występują nawracające biegunki. Stolce mogą zawierać śluz lub krew. | Nawracające biegunki nie występują tak często, jak w przypadku WZJG. |
| Stolce niemal zawsze zawierają krew, co niekiedy może być widoczne makroskopowo. | Może występować krwawienie, choć nie tak często, jak w przypadku WZJG. | |
| W WZJG może występować zaparcie, choć nie tak często, jak w przypadku ChLC. | Może pojawiać się zaparcie w czasie, gdy pozostałe objawy choroby są kontrolowane. | |
| Zmienny ból brzucha; jego nasilenie i umiejscowienie (miejsca odczuwania bólu) mogą się zmieniać. Mogą występować nieprzyjemne odczucia w dolnej części jamy brzusznej ponad górną krawędzią kości miednicznej, bądź skurcze lub ból podobny do skurczu w środkowej części jamy brzusznej. W trakcie zaostrzenia choroby ból może mieć większe nasilenie. Do innych objawów należą nudności i wymioty. | Nawracające epizody dokuczliwego bólu, przede wszystkim w prawej dolnej części jamy brzusznej, zwykle występujące przed wypróżnieniem. Mogą pojawiać się nudności i wymioty, szczególnie w przypadku występowania ropnia bądź perforacji ściany jelita. | |
| Podczas poważnego zaostrzenia choroby często występuje gorączka. | Gorączka jest przeważnie nieznaczna; wysoka temperatura oraz zimne dreszcze zwykle wskazują na powikłania choroby. | |
| W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego o umiarkowanym lub średnio ciężkim nasileniu nie zawsze występują obniżenie apetytu, zmniejszenie masy ciała i opóźnienie wzrostu u dzieci. U niektórych pacjentów w wieku dziecięcym i w wieku dojrzewania choroba może powodować spowolnienie wzrostu. | Obniżenie apetytu, zmniejszenie masy ciała o około 10–20%. Często obserwuje się zaburzenie wzrostu u dzieci i młodzieży. | |
| Problemy z wypróżnieniem – potrzeba częstszego korzystania z toalety lub parcie na stolec (uczucie potrzeby oddania stolca pomimo opróżnionej odbytnicy), jak również zatrzymanie stolca. | Problemy z wypróżnieniem, szczególnie podczas zaostrzenia objawów. | |
| Występuje owrzodzenie odbytu, a w rzadkich przypadkach obserwuje się powstanie przetoki. | Owrzodzenie odbytu oraz obecność przetoki mogą być pierwszymi objawami prowadzącymi do podejrzenia ChLC. | |
| Nie występują objawy neurologiczne ani psychiczne. | Objawy neurologiczne oraz psychiczne mogą być jednymi z pierwszych objawów ChLC. |
